Anton Diru

Euskal-Erria, 1893

Anton Diru izan zan prantzestean soldau

Gero bere denpora ardizain emon dau

Zaharrez, zerren larretan, sarri ohi zan jausi

Orain alabeagaz kalean da bizi.

Neke gehiagorako da begibakarra

Gatx hori dauka joan zalako gerrara

Anton begibiduna prantzesak hiltera

Urten arren, sartu zan bategaz etxera.

Baina beste gauza bat beragandu eban

Zer zan iragartea atzo pensau neban

Zergaitik Anton Diru nor dan jakitea

Ondo dan gauza dala da nire ustea.

Egia da kontu hau jakula ipuina

Ames baten antzera nik neurez egina

Halan donoso jarri ez baneu egingo

Aurrez irakurlea parka eske nago.

Zer zan bada Antonen gerrako saria?

Zer ete da haren gauza handik ekarria?

Ekarri ebana zan soldau kapotea

Neguan berotzeko ona alajea

Eta izanagaitik antxina josia

Zirudian kapote iaz erosia:

Hain zan bera oihal bat sendo eta fina

Kolorez alegere, guztizko urdina

Ta larogei negutan, urtean-urtean

Ekarri arren beti bere bizkarrean

Aurten norbaitek zelan egin deutsan ostu

Anton aurkituten da atsekabez estu….

O, ze triste dabilan! O, ze makurtua!

Sentimentuz darabil lurrean burua

Abarka baga sarri, alkondara lohirik

Arpegia sekula garbitu bagarik

Buruan gehienetan ez dakar txapelik

Ehunezko praka zaharrak urratuz beterik

Surretarako bere palta painelua,

Zintz eginda daroa albora eskua.

Han ez dabelako nun gorde aurkituten

Praka iztarrean dauz hatzak igortziten

Horregaitik soinean darabil koipea

Hartu arren orio bagarik saldea.

Egia da daukala nunbaiten gorderik

Arran bat ontza urrez guztia beterik

Baina kapote on bat erosi baño lehen

Itxiko leuke beste begia ateraten.

Oraindino gehiago inoz tabernetan

Ez dakust astegunez, hain gitxi jaietan

Ardaurik ez dau nunbait edaten beretik

Basokadea ohi dau klink inoz niretik.

Ez da barregarria gaur bere kontua

Burlaz deituten deutse Anton Zoratua

Ez badeutse bihurtzen barriz kapotea

Sekulako joan zan bere izatea.

Osterantzean Anton da ganorazkoa

Kristinau fededuna, baita debotoa

Halan beharko zan ta, joan dan domekan

Osagilea zelan dakusan eleizan

Kontsulta bat hartzea jarririk gogoan

Mezatik urten arte nasai ez egoan.

O, ze meza ederra izan zan benetan!

Hoberik ez dot entzun aspaldi honetan

Zelako kantariak! Zelako soinuak!

Zeru bat zirudian niretzat koruak

Baina Antonentzako inpernu bizia

Astiro joialako musikan guztia.

Beste gauza bat bere da esatekoa

Sermolaria zelan zan puntarengoa

Aitatzeko duin dira hak dituan doiak

Iragarteko ondo euskeraz sermoiak.

Ikaragarria zan haren etorria

Zerutik nik uste dot eukala grazia

Kodizia ze txarra dan eban azaldu

Zeinek egiten daben Anton beti galdu

Ohiturau esan eban zala hain zitala

Eta kentzeko barriz erraza etzala

«Zaharrago ta txarrago dirala zekenak»

Honeek dirala berba jakitun danenak.

Baña Antonek mezan zelan sermoetan

Pentsamentua eukan josirik kontsultan

Pagu ederra emon beutsan mezeari

Ez eutsan txarragoa emon sermoiari.

Noz edo noz heldu zan nahi eban ordua

Pasau zan Santusa, ta bai, Komoninua

Eta Ite missa est entzunaz batera

Anton arrapataka doa eleizpera

Nun osagileari eginik itxaron

Urten zanean berbaz laster hasi jakon.

Osagila On Juan, zer behar dot egin?

Kapote bagarik gaur hotzak nauka kikil

Ostu egin deuste ta, kanpoan banabil

Nahi ta ez beharko dot negu onetan hil.

Ekatzu bada, Anton, ekatzu eskua

Lehenengo behar deutsut nik hartu pultsua.

Errazoia daukazu, dozu hain ikara

Eneban sinistuko hain txar zengozala.

Baina ez ikaratu, ez bildurtu, Anton.

Lehen bere nire gauzak ez eutsun egin on?

Sangria bat ederra zendulako hartu

Etzinean orduan bertatik osatu?

Bai, Jauna, halantxe da, eskerrak berorri

Osasuna ekarri eustalako niri

Baina besotik sangrau orain egin arren

Egingo naz jaubetu ni kapotearen?

Bai, zelanbere Anton, ez euki dudarik

Hobeago batena egingo zaitut nik

Sangretan bazaitudaz, baina ez besotik

Ezpada, hango ordez, gaur patrikaratik

Handik ateraten dan odolagaz dendan

Zuretzat kapote bat emongo dabe han

Eta zelan iraungo deutsun ehun urtean

Biziko zara bera-berak dirauan artean.

Ondo da ori jauna! O, ze konsultea!

Baina oraindik nahi dot hobeto hartzea.

Zenbat kapote hori kostako ete da?

Ontza bat urre Anton, gitxi gorabehera.

Ai ene! Galdua da gaur nire arrana

Neure ontzurre gorri berrehun daukazana

Ene elastikoa, eta bardin prakak

Dira itsuak eta dirutoki bagak

Eta arrana sangrau baino lehen, On Juan

Hobeko dot mundutik negu honetan juan.

Zenbat zekenek daben, Antonen antzera

Galtzen izen ona ta osasuna bera

Eta txarrago dana, askok arimea

Diruagaitik dana. O, ze lastimea!